1دانشجوی دکتری پژوهش هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
2استادیار هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب
چکیده
ادراک خیالی یکی از مراتب ادراکی محسوب میشود که هنرمندان با تکیه بر آن به خلق و آفرینش آثار هنری میپردازند؛ در واقع، خیال مرتبط با حواسی دانسته شده که به هنرمند، در جریان خلاقیت هنری، بُعدی ذهنی میبخشید. پژوهش حاضر برآناست تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و تکیه بر آراء اندیشمندان در زمینه ادراک خیالی و به خصوص با بهرهگیری از اندیشة مولوی در مثنوی معنوی به شناخت ابعاد گوناگون خیال و نقش آن در خلق آثار معماری بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که کشف صورتهای خیالی و تخیل صورت نهایی آثار، لازمة تحقق فعل خارجی آنها میباشد. در اینمیان معماری دارای ذاتی هنری بوده، لذا بر تصور و تخیل معمار متکی است و از عمق ذهنیات وی برمیآید. معماران در مراحل مختلف روند طراحی از جمله خلق دستنگارههای خیالی، با بهرهمندی از پرواز ذهن و رهایی فکری در عالم خیال، کیفیت آثار معماری را بررسی میکنند و بستر شکلگیری ماهیت کالبدی طرح را فراهم مینمایند.
جابری اردکانی، سیّدناصر. 1392. «رابطه شناخت و بینش با عین و ذهن در مثنوی». فصلنامة ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س9. ش30. صص 65-46.
قلیزاده، حیدر و فرهاد محمدی. 1397. «مفهومشناسی واژة هنر در عرفان با تکیه بر شعر حافظ». فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطورهشناختی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب. س14. ش50. صص 203-169.
قیومی بیدهندی، مهرداد و حمیدرضا پیشوایی. 1389. «درآمدی بر نسبت میان مکان و انسان در مثنوی معنوی». مولاناپژوهی. س 1. ش 4. صص 105-87.
کربن، هانری. 1384. تخیّل خلاق در عرفان ابنعربی. ترجمة انشاءا... رحمتی. تهران: جامی.
ـــــــــــــ . 1389. معبد و مکاشفه. ترجمة انشاءا... رحمتی. تهران: سوفیا.
ـــــــــــــ . 1392. آفاق تفکّر معنوی در اسلام ایرانی. ترجمة باقر پرهام. تهران: فرزان روز.
کوماراسوامی، آناندا. 1389. فلسفه هنر شرقی و مسیحی. ترجمة امیرحسین ذکرگو. تهران: مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (فرهنگستان هنر).
گروتر، یورگ. 1386. زیباییشناسی در معماری. ترجمة جهانشاه پاکزاد. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
لاوسون، برایان. 1384. طراحان چگونه میاندیشند، ابهامزدایی از فرایند طراحی. ترجمة حمید ندیمی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
لنگ، جان. 1390. آفرینش نظریه معماری. ترجمة علیرضا عینیفر. تهران: دانشگاه تهران.
مددپور، محمد. 1382. «معنی خیال در هنرهای سنتی و مدرن». مجلة بیناب. ش3 و 4.
ــــــــــــــ . 1384. حکمت انسی و زیباییشناسی عرفانی هنر اسلامی. تهران: سورة مهر.
مفتونی، نادیا. 1387. «بررسی مقایسهای وحی و نبوت نزد فارابی و ابنسینا». دو فصلنامة تخصصی حکمت سینوی (مشکوةالنور). س12. ش40. صص 24-5.
مولوی، جلالالدین محمد بلخی. 1388. فیه ما فیه. تصحیح توفیق ه. سبحانی. تهران: کتاب پارسه.
ـــــــــــــــــــــــــــــ . 1394. مثنوی معنوی. بر اساس نسخه نیکلسون. مقدمه و شرح جلال الدین همایی. تهران: بدرقه جاویدان.
نجیباوغلو، گلرو. 1379. تزیین در معماری اسلامی. ترجمة مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: روزنه.
نصیرالدین طوسی، محمد. 1375. شرحالاشارات و التنبیهات. قم: البلاغه.
English Sources
Dufrenne, Mikel. 1973. The Phenomenology of Aesthetic Experience. Trans, E.S. Casey. Evanston: Northwestern University Press.
Ettinghausen, Richard. 1947. Al. Ghazali on Beauty, In Art and Tho: ght. Issued in Honour of Dr. Ananda K. Coomaraswamy. edited by K. Baharatha Lyer. London: Luzac.
Fraser, I. and Henmi, R. 1994. Envisioning Architecture: An Analysis of Drawings. New York: Van Nostrand Reinhold.
Merleau-ponty. 1962. Phenomenology of Perception, Trans by Colin Smith. New York: Humanities Press.