1دانشیار گروه ارتباط تصویری دانشکده هنر دانشگاه الزهرا (س)
2دانش آموخته ارشد هنر اسلامی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
3دانش آموخته ارشد ارتباط تصویری دانشگاه الزهرا (س)
چکیده
هنر دورة قاجار از لحاظ محتوا و ماده، همچنین موضوع و نحوة اجرا دارای ویژگیهای متمایز و منحصر به فردی است. یکی از محصولات هنری در خور تأمل عصر قاجار، کاشینگارههای فضاهای خصوصی و نیمهخصوصی کاخها و خانههای اعیان و اشراف است که استفاده از آن بهویژه در دورة ناصری اوج گرفت. این کاشینگارهها نمایانگر علایق و سلایق دوران خود هستند و از لحاظ نحوة پرداخت به مضامین و شیوة اجرا و بیان در نقشمایهها خصوصیات شایان توجهی دارند؛ به نحوی که با بررسی آنها شاهد حضور هویت ایرانی، اسلامی و فرنگی به طور همزمان هستیم. درک این موضوع نیازمند شناخت مفهوم سراسطورهها و عملکرد همزمان اسطورههای چندگانه در فضای معناشناختی فرهنگ و هنر دورة قاجار است. این مقاله به تبیین مفهوم سراسطوره و بررسی سراسطورههای غالب در فرهنگ و هنر دورة قاجار با استناد به مجموعهای بیبدیل از اسناد تصویری، یعنی کاشیهای آرایندة خانههای به جا مانده از دورة قاجار در شیراز و مطالعة تحلیلی برخی از این کاشینگارههای پر شمار، پرداخته است. هدف این پژوهش معرفی و ارائة مستندات تصویری است که نظریة معاصر سراسطورهها را تشریح میکند.
احمدی، بابک. 1374. حقیقت و زیبایی، درسهایی در فلسفه هنر. تهران: مرکز.
باغبان ماهر، سجاد و فاطمه امانی. 1391. «نگارههای معراج پیامبر (ص)». اطلاعات حکمت و معرفت. ش 75. صص 18- 23.
جعفری، طیبه. 1390. «تحلیل عناصر نمادین و کهنالگویی در معراج نامههای نظامی». فصلنامة ادب پژوهی. ش16. صص 123- 145.
زاهد زاهدانی، سید سعید. 1389. «بررسی کنشهای جمعی زنان ایرانی، مطالعة موردی زنان دورة قاجار». فصلنامة بانوان شیعه. س7. ش23. صص 57-94.
سگی، ماری رز. 1386. معراجنامه. ترجمة مهناز شایستهفر. تهران: مؤسسة مطالعات اسلامی. سلاجقه، پروین. 1381. «سرگشتگی نمادهای اسطورهای در اندیشة شاعرانه». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ش 62. صص36-45.
سیف. هادی و مهوش محجوب. 1376. نقاشی روی کاشی. تهران: سروش.
فریه، ر. دبلیو. 1374. هنرهای ایران. ترجمة پرویز مرزبان. تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
نامور مطلق، بهمن. 1392. درآمدی بر اسطورهشناسی. تهران: سخن.
ــــــــــــــــ . 1390. درآمدی بر بینامتنیت. تهران: سخن.
ــــــــــــــــ . 1386. «ترامتنیت مطالعه روابط یک متن با دیگر متنها»، پژوهشنامة علوم انسانی، ش 56. صص 83-98.
نجم آبادی، افسانه و غلامرضا سلامی. 1384. نهضت نسوان شرق. تهران: شیرازه.
English References
Farhad, massumeh & Serpil Bagci. 2010. Falname:The book of omen. London: Thames & Hudson.
References
HolyQor’ān.
Ahmadī, Bābak. (1995/1374SH). Haqīqat va zībāyī, dars-hāyī dar falsafe-ye honar. Tehrān: Markaz.